Om de natuur van de Veluwe beter te beschermen heeft de Provincie Gelderland samen met terreineigenaren, lokale overheden en allerlei belangenorganisaties een plan gemaakt voor recreatiezonering. Het uitgangspunt is dat de Veluwe toegankelijk en beleefbaar blijft, maar dat er lokaal wel maatregelen genomen worden om de negatieve van recreatief medegebruik te beperken.
Het plan is tot stand gekomen na vele discussies en is zelf ook weer onderwerp van discussie. Verschillende mensen en organisaties zijn namelijk niet blij met de mogelijkheid dat recreatief medegebruik wordt beperkt. Het is het bekende lot van natuurgebieden, waarvan heel veel mensen denken dat ze het recht hebben om er op alle mogelijke manieren gebruik van te maken. Maar als dat gebruik ten koste gaat van de kernkwaliteiten van een gebied, van natuur én van de mogelijkheden voor andere bezoekers om het gebied te beleven is het de plicht van terreinbeheerders en verantwoordelijke overheden om grenzen te stellen en het gebruik in goede banen te leiden. Daar is het recreatiezoneringsplan voor bedoeld.
Het plan is een goede eerste stap richting een betere bescherming van de Veluwe. Mooi Wageningen heeft samen met de Vereniging Vijf Dorpen in het Groen een aantal belangrijke aandachtspunten bij de verdere uitwerking op een rij gezet en ingesproken bij de vergadering van Provinciale Staten.
- Maak recreatie buiten natuurgebieden aantrekkelijker
Het huidige recreatiezoneringsplan en de discussies over dat plan beperken zich in sterke mate tot het recreatief medegebruik van beschermde natuurgebieden. Die beschermde natuurgebieden beslaan echter maar een klein deel van het Nederlandse landoppervlak. Zo’n 18% is onderdeel van het Natuurnetwerk Nederland en slechts 9% van het landoppervlak is ook wettelijk beschermd. Doordat juist die natuurgebieden een populaire bestemming zijn voor een groeiend aantal bezoekers ontstaan er problemen. Het risico bestaat dat de intensieve recreatiezones door verder toenemende drukte hun betekenis verliezen voor de natuurbescherming.
Het is dus nodig om vooral ook te kijken naar de recreatiemogelijkheden in de overige 80% van het land en meer recreanten op te vangen buiten beschermde natuurgebieden. Juist daar liggen goede mogelijkheden voor het stimuleren van recreatie en toerisme en het ontwikkelingen van nieuwe voorzieningen. Daarmee kan dan de recreatiedruk in natuurgebieden worden verminderd.
Het zou daarom goed zijn te proberen het oude cultuurlandschap rondom de Veluwe geschikter en aantrekkelijker te maken voor fietsen, wandelen, sporten et cetera. Daarmee wordt dat landschap trouwens ook aantrekkelijker voor de mensen die er wonen en werken. Zo wordt de totale druk op de natuur verminderd, niet alleen de spreiding ervan binnen het natuurgebied.
Denk hierbij aan herstel en versterking van historische landschapswaarden, herstel van historische paden en de aanleg van nieuwe paden, het autoluw maken van sommige stukken. De kunst is dit alles op zo’n manier te doen dat boeren en andere grondeigenaren hieruit inkomsten kunnen halen. Het zogenoemde ‘landschapsgebied’ dat het kabinet in haar coalitieakkoord introduceert biedt hiervoor aanknopingspunten
- Meer dan alleen verstoring
In de huidige discussie gaat het veel over de verstoring van dieren. Het recreatief medegebruik heeft ook op andere manieren een negatief effect op de natuur. Het gaat dan bijvoorbeeld om het ruimtebeslag van paden en andere recreatievoorzieningen, vertrapping van vegetaties, beschadiging van natuurbodems, het doodrijden van dieren zoals reptielen en zeldzame insecten en vervuiling met uitlaatgassen, ontlasting en afval. Het is belangrijk dat al deze problemen in samenhang met elkaar worden aangepakt.
- Niet alleen beschermde vogels
In het zoneringsplan staan zeven gidssoorten centraal. Het gaat om verstoringsgevoelige vogelsoorten op basis van de Wet natuurbescherming extra beschermd moeten worden. Maar er zijn op de Veluwe talloze andere diersoorten en ecosystemen die óók beschermd verdienen en óók lijden onder drukte.
Het recreatiezoneringsplan gaat nog onvoldoende uit van een van de kernkwaliteiten van de Veluwe, namelijk het herbergen van een grote rijkdom aan soorten en ecosystemen. Het plan voorziet namelijk in een intensievere vorm van recreatie aan vooral de randen van de Veluwe, terwijl deze Veluwezoom – met zijn gradiënten van hoog naar laag, droog naar nat en voedselarm naar voedselrijk – juist uit ecologisch oogpunt het waardevolst is. Daarom zouden juist ook in deze Veluwezoom meer zones gevrijwaard dienen te worden van de negatieve invloed van intensieve recreatie.
- Handhaving is allesbepalend
Daarnaast is het noodzakelijk dat regels die de natuur beschermen daadwerkelijk worden gehandhaafd. Alleen dan worden voldoende bezoekers geprikkeld om zich eraan te houden. Op dit moment is de handhaving zwaar beneden de maat en is de pakkans bij overtreding extreem klein. Succes zal sterk afhangen van het ‘Handhavingsplan’ dat nog moet worden ontwikkeld. Extra menskracht en middelen zijn hard nodig.
- Vergeet de mens niet
Tenslotte tast recreatiedrukte ook kernkwaliteiten aan die voor mensen belangrijk zijn: rust en stilte, duisternis, het gevoel van puurheid en onbedorvenheid. Voor het geestelijk welbevinden van mensen is het belangrijk deze kwaliteiten ergens worden behouden. Een effectief zoneringsplan zorgt ervoor dat deze behoeften van de mens juist meer ruimte krijgen.
Zie ook de inspreekbijdrage vergadering Provinciale Staten 19 januari 2022 Recreatiezonering insprekenMW5DiG
